Συνέντευξη στη Metafox.gr παραχώρησε η εικαστική καλλιτέχνης Λένα Σπάνια μια ημέρα πριν από την έναρξη της ατομικής έκθεσης τέχνης που παρουσιάζει στη Myro Gallery – Η καλλιτέχνης μίλησε για τις σπουδές της στην αρχιτεκτονική, την ενασχόληση της με την τέχνη και τη θεματολογία των έργων της.
Η Λένα Σπάνια, γεννημένη το 1958 στη Θεσσαλονίκη, ξεκίνησε την πορεία της ως αρχιτέκτονας μηχανικός, εργαζόμενη επιτυχώς σε πολλά έργα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Συμμετέχοντας σε 31 αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, απέσπασε συνολικά 28 βραβεία και διακρίσεις, ενισχύοντας το ρόλο της στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Το 1990, ενδιαφέρθηκε για τη ζωγραφική και φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., συμπληρώνοντας έτσι την εκπαίδευσή της. Η πεποίθησή της ότι η ζωγραφική και η αρχιτεκτονική επικαλύπτονται και αλληλοσυμπληρώνονται την οδήγησε στη συστηματική και παράλληλη ασχολία της με τις δύο τέχνες. Έχει συμμετάσχει σε 11 ομαδικές εκθέσεις (2023) και έχει παρουσιάσει ατομική έκθεση στην Κύπρο το 2012.
Στη Myro Gallery θα βρείτε την επερχόμενη ατομική έκθεση της Λένας Σπάνια, «Πρώτη φορά γονείς», που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, 1 Φεβρουαρίου 2024, στις 19:00, και θα παραμείνει ανοικτή για το κοινό μέχρι το Σάββατο, 10 Φεβρουαρίου 2024, στην Myro Gallery (Νικηφόρου Φωκά 8, Θεσσαλονίκη).
Πώς ξεκίνησε η πορεία σας στο χώρο της τέχνης;
Πήρα μαθήματα ζωγραφικής πριν πάω στο δημοτικό σχολείο την δεκαετία του 60 από τον Θεσσαλονίκη ζωγράφο Γιάννη Παπαδόπουλο και συνήθισα από πολύ μικρή να βλέπω τον κόσμο μέσα από την Tέχνη. Αυτή η σχέση με την Τέχνη αποτελεί μέχρι τώρα τον τρόπο αντίληψης και έκφρασης που με χαρακτηρίζει. Στην εφηβεία μου τότε που οι νέοι αποζητούν να «ανήκουν» κάπου, αισθανόμουν ότι η έφεση μου στη ζωγραφική ήταν η αιτία που με απομόνωνε από ομάδες συνομηλίκων και αποφάσισα ότι η ζωγραφική θα είναι κάτι που αφορά μόνο εμένα. Σπούδασα Aρχιτεκτονική, ασχολήθηκα με πολλές εξειδικεύσεις της και αντιμετώπισα το επάγγελμα αυτό σαν μία αμιγή μορφή Τέχνης (που άλλωστε είναι). Με αυτή την έννοια η καλλιτεχνική δημιουργία ήταν πάντα παρούσα στη ζωή μου, ενώ η «ανάγκη» για επικοινωνία και έκθεση γινόταν μέσα από την Aρχιτεκτονική. Οι λόγοι που δεν έκανα επάγγελμα μου τα εικαστικά ήταν πολύ προσωπικοί (ο φόβος της «έκθεσης», η ανασφάλεια κ.λπ.) κι όχι η αμφισβήτηση του ίδιου του επαγγέλματος. Παρ΄ όλα αυτά, η ενασχόληση μου με τα εικαστικά ήταν και είναι «επαγγελματική», με την έννοια της συνεχούς απασχόλησης και της αφοσίωσης. Θα μπορούσα να πω ότι η Aρχιτεκτονική είναι ο «σύζυγος» μου και η ζωγραφική ο «εραστής» μου, στην πραγματικότητα αντιλαμβάνομαι τη ζωή, την Τέχνη και την Aρχιτεκτονική σαν ένα ροϊκό χώρο, όπου η μια κατάσταση τροφοδοτεί και επηρεάζει την άλλη.
Ποιες είναι οι κύριες επιρροές (πρόσωπα, καλλιτεχνικά ρεύματα) και πώς έχουν επηρεάσει το έργο σας;
Επηρεάζομαι από κάθε καλλιτεχνικό έργο που έχω θαυμάσει ή ακόμη και «ζηλέψει». Αναγνωρίζω ότι κάθε καλλιτεχνικό κίνημα, κάθε «ισμος», έχει γεννήσει έργα που με αγγίζουν. Θεωρώ ότι ο εναγκαλισμός με ένα μόνο καλλιτεχνικό ρεύμα είναι κάπως επιφανειακός, είναι σαν να δέχομαι ότι ένας άνθρωπος μπορεί να εκφραστεί μόνο με ένα τρόπο, ή ότι δεν έχει την ελευθερία και την κριτική σκέψη για να εκτιμήσει τη διαφορετικότητα. Έχω επηρεαστεί από τη ζωή και το έργο της Frida Kahlo, από τον Mark Rothko, τον Jackson Pollock, τις εγκαταστάσεις της Yayoi Kusama, αλλά και από την Zaha Hadid, τον Ι.Μ.Pei, τους Ιάπωνες αρχιτέκτονες και ειδικότερα από τον Kengo Kuma. Έχω επίσης επηρεαστεί από τα αφαιρετικά έργα του Σπυρόπουλου, από τις «σκιές» του Κεσσανλή, από την αυτόματη γραφή και τα Θραύσματα του Λαζόγκα, από τις γυναικείες φιγούρες του Μπουζιάνη, από τα χρώματα του Τέτση, από τη «ζωντανή ζωγραφική» και τα βιβλία του Τσόκλη.
Αν και η επιρροή του δεν είναι εμφανής στα έργα μου, θεωρώ ότι έχω επηρεαστεί από τον Κ. Βαρώτσο. Είχα την τύχη να είμαι βοηθός του στο μάθημα των εικαστικών στην Αρχιτεκτονική Σχολή και με αυτόν το ρόλο παρακολούθησα τις διαλέξεις του στους μελλοντικούς αρχιτέκτονες. Πηγή έμπνευσης αποτελούν το πάθος του, η θετική ενέργεια και η ζωντάνια της περιγραφής του για την «έκρηξη της μικρής βόμβας» μέσα στο μυαλό κατά τη σύλληψη ενός έργου
Κοινωνικός ρόλος της τέχνης
Πώς βλέπετε το ρόλο της τέχνης στη σημερινή κοινωνία;
Πιστεύω ότι η Τέχνη είναι πάντα ο καθρέφτης της κοινωνίας μέσα στην οποία παράγεται. Κάθε εποχή έχει τα χαρακτηριστικά της και αυτά εκφράζονται, αποτυπώνονται μέσα στην Τέχνη της. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση με εμφανή πλουραλισμό, τόσο στην κοινωνική ζωή, όσο και σε όλες τις μορφές Τέχνης που παράγονται σήμερα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να προσφέρει μια ανάγνωση και μια ερμηνεία των κοινωνικών συνθηκών. Η αλληλεπίδραση καλλιτεχνών και κοινωνίας είναι δεδομένη και αναπόφευκτη. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει τόσο στην ελληνική κοινωνία, όσο και στο εξωτερικό. Στην περίοδο που η παγκοσμιοποίηση είναι μέρος της ζωής μας, η «ελληνικότητα» στην Τέχνη είναι μια τεράστια συζήτηση.
Η κοινωνική απεύθυνση της Τέχνης έχει δυο πόλους, την κοινωνία και τον καλλιτέχνη που είναι μέρος της κοινωνίας. Η βελτίωση της σχέσης αυτής εξαρτάται και από τους δυο πόλους και αρχίζει από την παιδεία.
Έργα
Ποια είναι η θεματολογία που συχνά επιλέγετε και γιατί;
Τα έργα μου, ανθρωποκεντρικά, αφηρημένα ή ρεαλιστικά, έχουν αφετηρία τη διαδραστική σχέση του ανθρώπου με το κοινωνικό ή φυσικό περιβάλλον. Η διατύπωση ακούγεται (και είναι) πολύ γενική, γιατί με απασχολούν όλες οι «σχέσεις» και κατά καιρούς εμπνέομαι και επικεντρώνομαι σε έννοιες όπως: προσαρμογή και διαφορετικότητα, απόρριψη και αποδοχή, βία- δράση- αντίδραση, ειρωνεία και αυτοσαρκασμός, κλίμακα και όρια, καταπίεση και ανοχή, αδιαφορία και συμβιβασμός. Αντιλαμβάνομαι την καλλιτεχνική δημιουργία σαν αφήγηση ή καταγραφή της πραγματικότητας αλλά κυρίως ως τρόπο επεξήγησης και ερμηνείας της.
Μέσα από την παράλληλη και συστηματική ενασχόληση με τη ζωγραφική και την Αρχιτεκτονική, με γοητεύει η διερεύνηση του τρόπου προσέγγισης ενός αρχιτεκτονικού θέματος και ενός εικαστικού έργου, τόσο σαν συνθετική διαδικασία, όσο και σαν μέσο έκφρασης. Υπάρχουν αναλογίες ανάμεσα σε διαφορετικούς χώρους που μπορούν να συμβάλλουν στην κατανόηση της πραγματικότητας
Εξέλιξη και Μελλοντικά Σχέδια, Τεχνολογία και Τέχνη
Ποιες καλλιτεχνικές τεχνικές και τι υλικά προτιμάτε; Χρησιμοποιείτε τεχνολογικά εργαλεία για τη δημιουργία ενός έργου;
Αισθάνομαι ότι η τεχνική δεν είναι αυτοσκοπός, είναι μόνο το μέσον που ταιριάζει καλύτερα στο θέμα που επεξεργάζεται κανείς. Το να έχει κάποιος εμπειρία σε πολλές διαφορετικές τεχνικές βοηθού πολύ αλλά για να τις ξεπερνάει. Όσο και αν υπάρχουν ευκολίες που καθορίζονται από τις τεχνικές που μου είναι οικείες θεωρώ ότι είναι σημαντικότερο να καταλάβω ποια τεχνική ταιριάζει περισσότερο (κατά την άποψη μου) στην θεματική ενότητα που με απασχολεί από το να «υποτάξω» το θέμα στην τεχνική που με βολεύει. Και για να μιλήσω ακόμη μια φορά σαν αρχιτέκτονας θα επαναλάβω το εξής παράδειγμα: αν πρόκειται να μελετήσω ένα διώροφο στο Πήλιο θα χρησιμοποιήσω σαν υλικό την πέτρα και αν πρόκειται να μελετήσω έναν ουρανοξύστη (!!) θα χρησιμοποιήσω σαν υλικό τον χάλυβα.
Τα τεχνολογικά επιτεύγματα της σύγχρονης κοινωνίας (από την ευρεία χρήση ηλεκτρονικών προγραμμάτων μέχρι και την εξέλιξη της Τ.Ν.) είναι πολλά και μεγάλα και επηρεάζουν την παραγωγή της τέχνης σε όλους τους τομείς. Θα ήθελα να είναι μέρος της καλλιτεχνικής μου προσέγγισης και είμαι ανοικτή σε κάθε τι που πέφτει στην αντίληψη μου. Όπως η «ανακάλυψη» του σωληνάριου λαδομπογιάς έδωσε ώθηση στο έργο των ιμπρεσιονιστών, τα σημερινά τεχνολογικά επιτεύγματα θα δώσουν νέα διέξοδο στην καλλιτεχνική δημιουργία των σύγχρονων εικαστικών.
